Textiel en licht
In Amerika staan een paar gevangenissen waarvan het interieur volledig roze is geschilderd. De kleur zou een sterk kalmerend effect hebben op de gevangenen. Daar kan ik me wat bij voorstellen. Toen ik in 1998 de Akademie in 's-Hertogenbosch verliet om mijn geluk aan het St.Joost in Breda te beproeven, maakte ik bij wijze van afscheid een roze installatie op mijn werkplek: de wanden van mijn werkplaats beplakte ik met roze papier, en ik dekte het geheel af met een enorme lap, genaaid uit stroken stof die ik in verschillende tinten roze had geverfd.
Het daglicht dat in het academiegebouw door de enorme dakramen naar binnen viel, werd door het roze textiel gefilterd en gekleurd. Binnenin de installatie was het roze een soort levend wezen geworden dat je omringde, in zich opnam, koesterde. Je ademde roze lucht in. Ja, daar word je rustig van.
Mijn roze installatie kwam onlangs weer bovendrijven toen ik las over de tentoonstelling Kleur in het Kwadraat, in De Pont in Tilburg. De tentoonstelling bestaat uit enkele licht-installaties van James Turrell, met daarnaast een serie Amish quilts. Textiel en licht – altijd fijn.
Afgelopen week kreeg ik de kans hem te bezoeken. De Amish quilts – lappendekens maar bepaald geen knusse bloemetjespatronen – raakten me diep en hard. Strakke geometrische figuren, vierkanten en driehoeken en staande en liggende balken, in contrasterende, hallucinante kleurcombinaties. De figuren waren zo krachtig dat ik bij sommige van de kamertjes waar de quilts in hingen even adem moest halen voor ik binnenstapte.
Grappig vond ik het om te zien dat de maaksters het blijkbaar nodig hadden gevonden om er nog extra versieringen in te stikken, in de vorm van onder meer bladerkransen, sterren en ruitpatronen. In mijn hedendaagse kunstenaarsogen is dat een onnodige toevoeging. Maar goed, het viel pas goed te zien toen ik er met mijn neus bovenop ging staan. Juist toen daalde ook het besef in dat de maaksters die quilts stik voor stik met de hand in elkaar gezet en versierd hebben. Hoeveel tijd ze daar niet in gestoken hebben – een stuk van hun leven, hun ziel. Een parallel met mijn eigen jarenlange borduurproject is dan natuurlijk snel getrokken. Ik mag hopen dat mijn werk ooit eenzelfde krachtige impact heeft.
De licht-installaties van James Turrell kwamen veel minder hard aan, maar juist door het meer in zichzelf gekeerde van die werken, vormden ze een fijne tegenhanger voor de quilts. Turrell geeft in zijn werk het licht zelf de hoofdrol. Hij projecteert bijvoorbeeld in een donkere ruimte een straal licht in een bepaalde kleur onder een hoek, zodat een lichtsculptuur ontstaat. Vaak verstopt hij de bron, waardoor het licht uit zichzelf lijkt voort te komen.
Dat licht belangrijk is voor mensen is natuurlijk zowel een cliché als een understatement, maar dat cliché weet Turrell al jaren om te zetten in prachtig werk dat je over dat gegeven aan het denken zet. “Wij drinken licht” zegt Turrell zelf, in een korte video over zijn werk in ontwikkeling in Roden Crater in Arizona, en zo is het. Ik heb me dan ook lang gelaafd aan een rechthoek van rood licht die in een hoek van één van de donkere ruimtes was geprojecteerd, en die veel weg had van een deur die uitnodigend op een kier stond.
En dan was er nog een aardige verrassing – een kadootje van het toeval: in een van de andere donkere ruimtes was een minikamertje gebouwd, met een raam erin. Door dat raam scheen een oude bekende mij zacht en zwevend toe: roze licht.
